De salafisten zijn in opmars en de Moslimbroeders en de Kopten schrikken zich lam. Afgelopen zaterdag schreef Pim van den Dool in NRC: ‘Moslimfundamentalisten Egypte krijgen 70 procent parlementszetels’. Hij haalde een AP-quote aan. Maar je kunt de Moslimbroeders en de salafisten niet zomaar bij elkaar optellen. De verschillen tussen beide bewegingen en hun belangen zijn daarvoor te groot. Vóór de verkiezingen in Egypte vreesde men in het westen voor de groeiende invloed van de Moslimbroederschap. Nu blijkt dat het grote gevaar schuilt bij de salafisten, die in de eerste ronde van de parlementsverkiezingen ruim twintig procent van de stemmen behaalden.
De Egyptische presidentskandidaat Mohamed ElBaradei heeft de islamitische partijen, die een meerderheid veroverden bij de verkiezingen van vorige week, ervan beschuldigd dat zij met misleidende slogans de macht willen verkrijgen. Volgens ElBaradei zullen de mensen al gauw ontdekken dat die slogans volstrekt nietszeggend zijn.
ElBaradei sympatiseert met de liberale pro-democratische beweging die decennia lang het regime van Mubarak bestreed. Hij is nu ook een uitgesproken criticus van de militaire machthebbers, die na de val van Mubarak de macht overnamen. Hij beschuldigt de militaire junta ervan misbruik te maken van het overgangsproces naar democratie. “We leven vandaag in een fascistisch systeem met militaire tribunalen en een noodwet”, aldus ElBaradei. En als er volgens hem niet snel iets verandert, zal er een volgende ronde in de revolutie volgen. Maar deze ronde zal gepaard gaan met veel woede en geweld, zo waarschuwde hij. De situatie gaat van kwaad tot erger na de mislukking van de militaire raad tijdens het overgangsproces, want in feite hebben ze de grip op de samenleving verloren. Met name jonge Egyptenaren zijn moedeloos omdat er niets is veranderd.
Twee weken geleden nog werden minstens 43 mensen gedood en meer dan 3.000 gewond bij botsingen tussen veiligheidstroepen en betogers, die opnieuw de straat opgingen om het ontslag van de militaire raad te eisen. Ze verdenken de militairen ervan dat die hun macht willen behouden. Inmiddels heeft het leger het oorspronkelijke tijdstip voor de overdracht van de macht aan een civiele regering vervroegd. De tussenliggende tijd hebben ze nog nodig om een reeks maatregelen te treffen om zichzelf te beschermen tegen onderzoek van een nieuw gekozen regering. Per slot van rekening zijn de huidige militaire machthebbers net zo schuldig als oud-president Mubarak.
Intussen is de eerste ronde van de verkiezingen in Egypte achter de rug. De Moslimbroederschap lijkt daarbij op het eerste gezicht de grote overwinnaar. De partij wist immers ruim veertig procent van de stemmen te behalen. Opzienbarender is het grote aantal stemmen dat de salafisten wisten te veroveren. Met ruim twintig procent van de stemmen zijn zij een geduchte concurrent van de Moslimbroeders geworden. Niemand in Egypte had die grote opmars van de salafisten voorzien.
Met name in de westerse pers worden de Moslimbroederschap en de salafisten op één hoop gegooid onder het predikaat ‘Moslimfundamentalisten’. Maar zo eenvoudig ligt het hier niet. Moslimbroeders en salafisten staan wat betreft veel standpunten net zo ver uit elkaar als moslimfundamentalisten en liberalen, zoals ElBaradei.
De Moslimbroederschap heeft zich in de aanloop naar de verkiezingen oppermachtig gevoeld. De Moslimbroeders hadden immers een grote voorsprong op andere politieke partijen en bewegingen. Al decennia hebben ze een groot landelijk netwerk, dat ze hebben opgebouwd in de tijd dat de Moslimbroederschap officieel was verboden in Egypte. De broederschap is vooral zeer actief op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening. Hiermee hebben de Moslimbroeders met name bij de arme bevolking in Egypte veel goodwill behaald. Dit staat in schril contrast met de liberale politieke partijen en met de partijen van de jonge revolutionairen. De jonge revolutionairen, die de opstand in januari zijn begonnen, hebben nauwelijks geld en moeten hun partijen van de grond af opbouwen. Het zal ze nog jaren kosten om die achterstand op de Moslimbroederschap in te halen.
Tijdens de campagnes voor de parlementsverkiezingen heeft de broederschap zich nadrukkelijk gepresenteerd als een religieuze partij om zich te profileren ten opzichte van de liberale partijen en de revolutionaire jeugdbewegingen. Dat leverde binnen de broederschap regelmatig spanningen op met de jongeren binnen de partij. Jongeren die wel van meet af aan hebben meegedaan met de opstand. Maar zij waren ook de afgelopen maanden zeer actief op het Tahrirplein, waar de oudere garde van de broederschap regelmatig – bewust – verstek liet gaan. De Moslimbroeders gokten deels op een een-tweetje met de militaire leiders. Alles zag er zeer gunstig uit voor de Moslimbroederschap.
Todat de salafisten nadrukkelijk van zich lieten horen. Voor de opstand in januari speelden de salafisten nauwelijks een rol van betekenis in Egypte. Weinigen wisten (en weten nog steeds) niet veel over de salafisten. Het salafisme, een extremistische moslimbeweging, wordt tot de meest radicale stromingen gerekend. De naam is afgeleid van het woord salaf (voorganger), waarmee de volgelingen van de profeet Mohammed bedoeld worden. Het salafisme is inmiddels een wereldwijde stroming. De Saoedische versie is de meest bekende.
Salafisten noemen zichzelf de ‘ware moslims’. De stroming is een compromisloze vorm van de islam. Ze streeft naar terugkeer van de religieuze beleving in haar meest zuivere vorm, zoals in de begintijd van de profeet Mohammed en zijn volgelingen.
Daarom staan salafisten afwijzend tegenover alles wat volgens hen in tegenspraak is met de zuivere vorm van de islam. Zij staan dus niet alleen afwijzend tegenover andere religies, zoals het christendom en het jodendom, maar ook tegenover andere (mildere) islamitische stromingen, waaronder het sjiisme en het soefisme. Maar ook de Moslimbroederschap in Egypte deugt in hun ogen niet, omdat die in aanloop naar de verkiezingen heeft gezegd geen islamitische overheersing van Egypte voor te staan en bereid te zijn met andere, ook liberale, partijen samen te werken.
Voor de salafisten is samenwerking met seculiere partijen volstrekt uitgesloten. Zij streven maar één doel na en dat is van Egypte een moslimstaat maken. Daarbij heiligen de middelen blijkbaar hun doel. Eerder deze week beweerde de presidentskandidaat van de salafisten Mazim Abu Ismael, sprekend over de militaire machthebbers, dat de salafisten “een groot hart hebben en de militairen kunnen vergeven voor alles wat ze hebben gedaan”. Met zo’n uitspraak zetten de salafisten zich nadrukkelijk af tegen alle revolutionaire, liberale en meer gematigde moslimbewegingen.
Gevaarlijker is dat zij blijkbaar onder een hoedje spelen met het militaire regime. De salafisten liggen hiermee duidelijk op ramkoers. Egypte moet hoe dan ook een islamitische staat blijven en zelfs in een strengere vorm dan tot nu toe het geval was. Dat blijkt uit allerlei voorstellen die de salafisten hebben aangekondigd, zoals de verplichting voor alle vrouwen om een hoofddoek te dragen, het verbod op de verkoop van en het gebruik van alcohol, een bikiniverbod voor alle stranden en zelfs aparte stranden voor mannen en vrouwen. Een deel van deze plannen zouden de doodsteek betekenen voor de Egyptische toeristenindustrie.
Om hun populariteit te vergroten proberen de salafisten letterlijk de steun van de gewone Egyptenaren te kopen. Op markten door het hele land verkopen zij brood, groeten, fruit, kleding en andere dagelijkse behoeften vaak voor de helft van de normale prijs. Daarnaast investeren zij ook in onderwijs en medische zorg. Dat alles moet miljoenen (dollars) kosten. Maar dat geld is er. Vooral Saoedi-Arabië en Qatar stoppen de salafisten in Egypte, waarvan een groot deel pas na de opstand het land binnenkwam, dat geld graag toe. Immers, met name deze landen hebben groot belang bij rust en stabiliteit in hun buurlanden. Bang als ze zijn voor revolutionaire oprispingen in eigen land.
Gestimuleerd door hun succes in de eerste ronde van de verkiezingen zullen de salafisten zonder enige twijfel hun campagne voor de volgende twee rondes gaan opvoeren. De liberale en de revolutionaire partijen hebben daar waarschijnlijk geen goed antwoord op. Die hebben inmiddels al veel terrein verloren. Een antwoord moet komen van de Moslimbroederschap. En dat antwoord zal er komen, getergd als de Moslimbroeders zijn. Maar met de dag groeit in Egypte de vrees dat de confrontaties tussen de Moslimbroeders en de salafisten steeds gewelddadiger zullen worden. Hier en daar valt zelfs het woord ‘burgeroorlog’ al. Eén ding is inmiddels wel duidelijk geworden: niet de moslimfundamentalisten, maar de op drift geraakte salafisten vormen het grootste gevaar voor Egypte. Een zeker niet te onderschatten gevaar.
Gelukkig is dat gevaar onderkend door de Moslimbroeders, maar ook door de kopten. Die hebben tijdens de run-offs van de eerste ronde van de verkiezingen besloten om de salafistische opmars te dwarsbomen door te stemmen op (gematigde) Moslimbroeders. De salafisten hebben daarbij zelf trouwens een handje geholpen. Een van de salafistische leiders had aangekondigd dat de salafisten het werk van Nobelprijs winnaar Naguib Mahfouz zouden gaan verbieden. Volgens hem promoot Mahfouz in zijn boeken onder andere prostitutie en drugs. De onhandige uitspraak over het werk van de fameuze Egyptische schrijver heeft de salafisten zeker twintig zetels gekost in de laatste verkiezingsronde.
Uiteindelijk hebben veel koptische Egyptenaren in de verkiezingsronde van gisteren een duidelijk signaal afgegeven. Door te stemmen op Moslimbroederkandidaten hebben ze laten zien dat de salafistische een groot gevaar is voor Egypte en zeker voor de christenen.
Geen reacties