Een dag na de gevangenenruil tussen Israël en Hamas, waarbij één Israëlische soldaat werd geruild voor 1070 Palestijnen, schreef Faisal Al Qasim, een Syrische journalist van Gulfnews, dat de ruil “zowel politiek als moreel enorm vernederend is voor alle Arabieren.” De ongelijke ruil is volgens hem een goed voorbeeld voor het grote verschil tussen de manier waarop Israël zijn burgers behandelt en hoe Arabische regimes dat doen.
Al Qasim gebruikte het woord ‘Shalloots’ voor de vrijgelaten Palestijnen. Het Arabische woord ‘Shalloot’ betekent zoiets als ‘afgetrapte of verlopen schoenen’. Een uitdrukking voor waardeloze dingen. “Waarom is de hele wereld, inclusief veel Arabische leiders, zo druk geweest met het proberen te bevrijden van Schalit, terwijl er tienduizenden Arabische ‘Shalloots’ zijn die wegkwijnen in Israëlische en andere gevangenissen in de wereld? Waarom zijn zij zo waardeloos en onbelangrijk?” zo vroeg Al Qasim zich af.
Al Qasim schreef verder dat “men niet moet verwachten dat regimes die hun eigen vertrapte mensen als vuil behandelen en hen in hun eigen landen martelen en uithongeren ook maar iets geven om een Arabische gevangene in een Israëlische of andere buitenlandse gevangenis. Honderden Arabieren kunnen op ieder moment in hun landen verdwijnen zonder dat iemand daar ook maar iets om geeft”. En hij vervolgde: “Het is geweldig te zien dat meer dan 1000 Palestijnen werden vrijgelaten uit Israëlische gevangenissen, maar het is intriest dat dit enorme aantal gevangenen wordt geruild voor één enkele Israëlische soldaat. Is dat niet enorm vernederend voor alle Arabieren, zowel in politiek als moreel opzicht?”
De wijze waarop Arabische regimes hun bevolking als ‘Shalloots’ behandelen staat in schril contrast met de wijze waarop Israël voor haar burgers opkomt. Treffend is de vraag die Al Qasim stelt: “Heeft u ooit een Israëlische macht op Israëlische demonstranten zien schieten? Natuurlijk niet. Jaren geleden zond Israël zelfs vliegtuigen naar Oeganda om daar door Palestijnen gekidnapte Israëlische burgers te bevrijden. Daarom zullen wij Arabieren, zolang wij onszelf niet respecteren, nooit door anderen worden gerespecteerd, en zullen wij altijd duizenden Arabieren blijven ruilen voor één enkele Israëliër.”
Met dit verhaal in mijn achterhoofd gingen we op bezoek bij twee van de vrijgelaten Palestijnen. Eén van hen is lid van Hamas en de andere van Fatah. We zoeken ze op in hun nieuwe huis in Gaza-stad. Inderdaad een nieuw huis. Een onderdeel van de deal met Israël was, dat de vrijgelaten gevangen allemaal naar Gaza of andere Arabisch land zouden worden overgebracht.
Vandaag gaan we naar Mohammed Ibrahim Hamada. Hij woont in een mooie en ruime flat in een buitenwijk van Gaza-stad. Hij is geboren en getogen in Jeruzalem. Vanaf zijn 15e was Mohammed al betrokken in de strijd tegen “de bezetting en de dagelijkse agressie tegen de Palestijnen”.
“Het was,” zo vertelt hij, “vooral een onzichtbare onderdrukking”. Als voorbeeld noemt hij de veel hogere belastingen op woningen voor Palestijnen en de lange wachtrijen voor de het kantoor van het elektriciteitsbedrijf, waar de maandelijkse rekeningen moeten worden betaald. Terwijl Israëli dat in een paar minuten konden regelen. Kortom: discriminatie en pesterijen.
Eén van zijn eerste daden was het rondlopen met een Palestijnse vlag onder het roepen van de slogan “Palestina Vrij” en “Jeruzalem is van ons”. Als 20-jarige werd hij lid van een vrij extremistische verzetsgroep, met als doel zijn “Volk en Land te bevrijden”. Belangrijkste activiteiten waren het kidnappen van Israëlische soldaten en het aanvallen van kolonisten.
Bij een poging een Israëlische soldaat in een auto te lokken gaat het mis. De soldaat ruikt onraad en slaat alarm. Op 15 augustus 1997 wordt Mohammed, dan 20 jaar oud gevangen genomen, berecht en veroordeeld tot 33 jaar gevangenisstraf. In het geval hij een kolonist zou hebben gedood bij een bomaanslag, had hij zeker levenslang gekregen. Bij zijn vrijlating in oktober heeft hij er 14 jaar van die straf opzitten.
In de gevangenis houden de gevangenen regelmatig hongerstakingen om betere omstandigheden af te dwingen. Na zo’n hongerstaking van 16 dagen veranderde er wel het nodige in positieve zin. “Maar als we niets hadden gedaan, had Israël het zeker niet uit zichzelf gedaan”, voegt Mohammed er nadrukkelijk aan toe.
Als we vragen of hij het weer zou doen, zegt hij stellig “ja, zolang de bezetting doorgaat”. Maar op de vraag of hij zijn leven zou willen offeren voor de Palestijnse zaak, antwoordt hij diplomatiek “Ik offerde al veel; veertien jaar van mijn leven”.
En hoe nu verder? Mohammed wil trouwen en een gezin stichten. In de Israëlische gevangenis was hij al begonnen met een studie politieke wetenschappen (aan de Hebrew Unibersity van Jeruzalem). Die studie wil hij nu zo snel mogelijk afmaken.
Mohammed is een ‘held’ in de ogen van de Palestijnen. Hamas is hem blijkbaar ook dankbaar, want ze hebben hem aan een fraai appartement geholpen en aan een verloofde. In januari gaat hij trouwen met een familielid van Hamasleider Hanyeh zelf.
In de gevangenis is hij tot het inzicht gekomen dat jonge Palestijnen nu vooral moeten studeren en hard werken. De toekomst ziet er wat lichter uit sinds de ‘Arabische Lente’ z’n intrede heeft gedaan. “Binnenkort zal Israël niet meer de enige democratie in het Midden-Oosten zijn”, aldus Mohammed. “En uiteindelijk zal Israël niet meer zo oppermachtig zijn als het ooit was”.
Mohammed vindt het wel heel erg jammer dat hij niet meer naar zijn familie in Jeruzalem mag. Helemaal niet meer? “Never!” zegt hij zuur. En de familie mag slechts een enkele keer naar Gaza komen. “Mijn vader mag onze bruiloft in januari niet eens bijwonen. Israël mag naar de buitenwereld dan wel mooi weer spelen, maar ondertussen maken ze Palestijnen alleen maar zuur”.
Tenslotte vragen we hem wat zijn grootste geluk nu is. Glimlachend antwoordt hij: “My greatest happiness: Now I’m Free!”