Veel mensen vragen mij of er in Egypte nu echt veel veranderd is sinds de opstand van februari. Dit artikel van Mohamed Elshahed* leek me de moeite waard om door te geven.
Op 28 november a.s. beginnen in Egypte de parlementsverkiezingen. Het zijn de eerste verkiezingen sinds de val van Mubarak in februari van dit jaar. De grote vraag is of deze parlementsverkiezingen de gehoopte en broodnodige veranderingen zullen brengen, of dat het omvergeworpen machtssysteem in ere zal worden hersteld.
Cairo is een stad met bijna 20 miljoen inwoners, zonder burgemeester, zonder wethouders en zonder gemeenteraad die de inwoners effectief vertegenwoordigt.
Een van de twee metrolijnen van Cairo eindigt in Mounib. Deze volksbuurt ligt tussen metrosporen en een afvalwaterkanaal. Mounib was ooit een dorpje buiten Cairo aan de weg naar het zuiden, richting Aswan.
Nu is Mounib onderdeel van een groot verstedelijkt gebied en het zichtbare resultaat van nalatigheid en gebrek aan planning bij de overheid. In enkele opzichten is Mounib een relatief succesvolle wijk: de huizen zijn goed gebouwd met een maximum van zes verdiepingen, waardoor zon en lucht in de meeste woningen kunnen binnendringen. De bewoners vormen een hechte gemeenschap. Maar de huizen zijn er niet goedkoop. Een gemiddelde woning kost bijna 50.000 Egyptische pond (ruim 6000 euro). De bewoners leiden er een moeizaam bestaan en de toekomst is onzeker. Inwoners van wijken als Mounib zijn overgeleverd aan de grillen en de genade van de bouwmaffia, die met ‘toestemming’ van omgekochte ambtenaren illegaal woningen bouwt.
Het kanaal dat door de dichtbevolkte wijk loopt irrigeerde vroeger de ooit zo vruchtbare landbouwgronden. Nu staat het water in het kanaal stil. Omdat de regering weigert het afval op te halen, is het kanaal een vuilnisbak geworden. Doordat iedereen er zijn huisvuil in dumpt, is het tevens een bron van ziekten. Iets verder naar het noorden loopt het kanaal door een middenklasse wijk en is het gevuld met vers water. Hier vormt het kanaal de groene long van de wijk. Niet zo verwonderlijk, want hier wonen veel hoge politiefunctionarissen. In deze wijk is voldoende goede scholing, gezondheidszorg, voedsel en sociale zorg.
De inwoners van Mounib zijn vriendelijk en gastvrij en ze weten wat ze moeten doen om hun buurt leefbaar te houden. Maar ze hebben geen mogelijkheden om deel te worden van de maatschappelijke middenklasse en de overheid. Mounib behoort bestuurlijk tot de hoofdstad en is goed bereikbaar met de metro, maar ligt het buiten het interessegebied van het regime. Sinds Hosni Mubarak zijn presidentiële bevoegdheden overdroeg aan de Hoge Raad van het Leger (SCAF), is in Mounib niets verbeterd.
De lokale overheid, die verantwoordelijk is voor deze wijk, is nog altijd dezelfde als die van vóór de opstand van 25 januari. Zoals overal in Egypte is de lokale overheid meer bezig met window dressing dan met het uitvoeren van een effectief beleid om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren. Bewoners van de wijk wantrouwen daarom de overheidsinstellingen. De lokale overheid vormt de basis van een bestuurlijke piramide met een door de president aangestelde gouverneur aan de top. Administratief is Cairo verdeeld in drie provincies met elk een gouverneur en een leger bureaucraten onder hem. Gouverneursposten zijn meestal voorbehouden aan gepensioneerde ex-officieren van leger en de politie.
De Egyptische overheid lijkt ontworpen voor een dictatuur: het lokale gezag wordt streng gecontroleerd door de nationale overheid. Gemeenten hebben zelf nauwelijks enige macht. Hoewel de drie provincies van Cairo aparte budgetten hebben, zijn ze grotendeels afhankelijk van de landelijke ministeries, geleid door ministers die zijn aangesteld door de president. Zij zijn verantwoordelijk voor zaken als huisvesting, scholing, vervoer, parken en gezondheidszorg. De budgetten van de provincies gaan grotendeels op aan de betaling van salarissen in plaats van aan overheidsuitgaven. Er is geen stadsbestuur met gekozen plaatselijke ambtenaren die een mandaat hebben om de stad effectief te besturen. In plaats daarvan knippen gouverneurs af en toe een lint door of doen ze loze beloften over willekeurig gekozen projecten die slechts hun eigen ijdelheid strelen.
In Cairo woont ongeveer 23 procent van de totale Egyptische bevolking. Toch is het slechts met tien zetels vertegenwoordigd in het nationale parlement. Dit betekent dat Cairo, met de hoogste bevolkingsdichtheid van het land, is ondervertegenwoordigd in een parlement dat doorgaans wordt gedomineerd door een enkele partij.
De gemeentebesturen waren stevig handen van leden en vrienden van de inmiddels opgeheven Nationaal Democratische Partij (NDP). In de afgelopen 30 jaar werd de lokale politiek gedomineerd door oligarchische praktijken. Raadszetels werden gekocht en invloedrijke families controleerden hele wijken. Gemeenten worden geacht de belangen van de burgers te vertegenwoordigen bij de nationale overheid.
Bewoners in Mounib hebben, net als de meeste Egyptenaren, geen middelen om hun politieke stem te laten horen of om van de autoriteiten te eisen dat de open riool die door hun buurt loopt moet worden gereinigd.
De SCAF heeft niet veel haast om fundamentele veranderingen in het bestuursysteem door te voeren. Er zijn geen regels ten aanzien van voormalige NDP-leden en hun gunstelingen, die de politieke arena domineerden. Het overgrote deel van het ter ziele gegane systeem is nog volledig intact. Tot nu toe zijn lang niet alle gouverneurs vervangen.
Sinds februari staan 50 politieke partijen officieel geregistreerd en zijn talrijke politieke figuren naar voren getreden. In de aanloop naar de parlementsverkiezingen van deze maand wordt het publieke debat voornamelijk gedomineerd door de islamitische partijen. Zij hebben aangedrongen op gesprekken over de identiteit van het land. De dagelijkse beslommeringen van de inwoners van Cairo, zoals vervoer, huisvesting en afvalverwerking, komen daarbij niet aan de orde. Het grootste deel van de inwoners is niet bezig met zaken als de nationale identiteit, de dichotomie tussen liberalen en islamisten, de dreiging van een militair regime of de Amerikaanse belangen in de regio, maar maakt zich meer zorgen om vervuilde kanalen, de groeiende afvalhopen in de straten en de muggenplagen die dat oplevert. Er is een kloof ontstaan tussen het volk en de overheid. En de huidige overgangsregering houdt die kloof bewust in stand.
Uit niets blijkt dat de SCAF op korte termijn van plan is echte politieke hervormingen door te voeren. In feite is de SCAF alleen maar bezig om in een alarmerend tempo het oude regime te herstellen, met nieuwe partners en nieuwe namen.
Negen maanden na de opstand is duidelijk geworden dat de SCAF niet van plan is die koers te wijzigen. En lijkt zij niet van plan om in te spelen op de wil van het volk.
In verklaringen van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Hillary Clinton, stelt zij dat de VS democratie in de regio van harte steunen. Toch wordt steeds duidelijker dat de VS hopen dat het Egyptische regime wordt hersteld, en de SCAF is hunå partner. Op zich is dat niet verwonderlijk. De SCAF maakt immers deel uit van het oude regime en is in eerste instantie geïnteresseerd in het handhaven van de status quo.
Zoals Egypte worstelt met de Amerikaanse visie op de regio aan de ene kant en de naar macht hongerende SCAF aan de andere kant, leven de inwoners van Mounib ingeklemd tussen metrolijnen en een vervuild kanaal. Ook zij hebben recht op een waardig leven in hun stad. Maar, helaas, zij kunnen niet rekenen op een regering die ernaar streeft ook hun dromen te verwezenlijken.
*Mohamed Elshahed is een promovendus aan de New York University’s Midden-Oosten en Islamitische Studies afdeling. Hij blogt over de architectuur van Caïroen stedenbouw op Cairobserver.com
Geen reacties