Vorig voorjaar was ik er voor het laatst. Boven op de Jebel Musa. De berg van Mozes. Niet meer dan een kale stenen mastodont midden in de Sinaï-woestijn. Ruim dertig keer heb ik die berg ’s nachts beklommen, om er ’s ochtends vroeg de zon te zien opkomen. Een piekervaring.
Een lange stoet mensen beweegt zich traag naar boven. Sommigen per kameel. Tot de trap die naar de top leidt. Daar zitten en staan honderden mensen gehuld in slaapzakken en dekens te wachten te wachten op de komst van het licht.
Op die heilige plaats in de Sinaï komen al duizenden jaren oude culturen en religies samen. De berg is voor allen het symbool van de ontmoeting met hogere machten, met god. Maar de berg was en is ook het symbool van opstaan, uittocht en bevrijding. De boodschap van de uittochttraditie die altijd en overal een grote zeggingskracht heeft. ‘Alle verhalen die zich daar afspelen laten zien hoe Israël zijn vrijheid en bestemming vindt’, schreef de Duitse psychotherapeut Eugen Drewermann.
Toen maar ook nu. Opstaan. In opstand komen. Twee jaar geleden stonden in verschillende Arabische landen de eerste burgers op tegen de daar heersende dictators. Gedreven door armoede, wanhoop en het ontbreken van een toekomst stak de jonge fruitverkoper Mohamed Bouazizi in Tunesië zichzelf in brand. Hij zag geen uitweg meer. Maar zijn wanhoopsdaad schudde anderen wakker. Het gaf vele anderen de moed om op te staan en in opstand te komen. De grootste overwinning was niet zozeer het aftreden van dictators. De grootste overwinning was de overwinning van mensen op zichzelf. De angst voorbij. Je niet langer laten manipuleren door angst. Opstaan. Wat er ook van komt, alles is beter dan de angst en de dictatuur. De eerste stappen naar vrijheid zijn kwetsbaar.
En dan slaat de twijfel toe. Was het echt wel zo slecht, was het deze keuze wel waard? Stukje bij beetje wordt de net verworven vrijheid opgepakt. Maar de verandering blijft moeilijk. Het leven smaakt bitter. En mensen raken verbitterd. Een opstand kan leiden tot bevrijding. Maar een opstand is nog geen revolutie. En toch kan het niet anders.
Het volk Israël is het gevecht is aangegaan met de woestijnvolken, het leerde in haar eigen kracht te gaan staan. Niet langer de slaven, niet langer de vluchtelingen. De overwinning smaakt naar meer. En daarin schuilt een nieuw gevaar. Het gevaar komt niet meer van dictators en andere machthebbers, nu komt het gevaar van binnenuit.
Afgelopen maand werd Mohammed Morsi, de eerste democratisch gekozen president van Egypte, afgezet door het leger. Het volk pikte de chaos niet langer. Het is begrijpelijk. Maar daarmee zijn de Egyptenaren eigenlijk weer terug bij af. Het valt blijkbaar niet mee om als ‘bevrijde’ mensen te leven.
Opstaan, op weg gaan, is een keuze. Ruimte en vrijheid zijn daarvan de ingrediënten. Maar de ruimte vullen, de vrijheid leven blijkt soms zoveel moeilijker dan leven in een dictatuur.
Wanneer ik opschrik uit mijn gemijmer zie ik de eerste zonnestralen boven de bergen in de verte. Koreaanse christenen zingen opwekkingsliederen. Laat de vrijheid maar komen.